Ludzie z Kamienia: Historia Franza San Galli — wynalazcy kaloryfera

Nie każdy wie, że jeden z wynalazków, bez którego trudno dziś wyobrazić sobie zimę, ma swoje korzenie właśnie w Kamieniu Pomorskim (wtedy w pruskim Cammin). To tutaj, 26 lutego 1824 roku, urodził się i spędził swoje najmłodsze lata Franz San Galli – inżynier, przedsiębiorca i wynalazca, który opracował pierwszy kaloryfer, stając się jednym z głównych twórców współczesnego systemu centralnego ogrzewania.

Nazwisko San-Galli ma włoskie korzenie. Baltazar San-Galli (Carl Balthasar Innocentius San Galli, 1755–1818), dziadek wynalazcy, był rzeźbiarzem urodzonym we włoskim mieście Pavia. W 1778 roku, podczas prusko-austriackiej wojny o sukcesję bawarską, dostał się do pruskiej niewoli i w ten sposób trafił do Szczecina. Zasłynął jako rzeźbiarz na dworze pruskiego feldmarszałka von Möllendorfa, dzięki czemu otrzymał pruskie obywatelstwo. W 1785 roku, z powodu niepełnosprawności, przeszedł na emeryturę. Jego syn — a ojciec Franza San Galli — Johann Carl San-Galli, jako ochotnik wziął udział w wojnach napoleońskich w szeregach armii pruskiej i dosłużył się stopnia podoficera w pułku ułanów. Później pracował jako główny inspektor celny w Szczecinie.

Kierunek Petersburg

Młody Franz San Galli uczęszczał do Szczecińskiego gimnazjum – kiedy miał 17 lat, jego ojciec zmarł, pozostawiając skromny spadek, rentę i wdowę z sześciorgiem dzieci. Podjął wtedy pracę w nowo powstałej firmie handlu hurtowego, zajmującej się obrotem towarami rosyjskimi. W 1843 roku oddział tej firmy w Petersburgu poszukiwał młodego pomocnika – w ten sposób 19-letni Franz Friedrich trafił do Rosji. Otrzymywał pensję w wysokości 100 rubli asygnacyjnych. Jak później żartował: „Za mało, by przeżyć, ale za dużo, by umrzeć z głodu.”

Jego życiową zasadą była maksyma: „Trzymaj się celu, idź naprzód, bez względu na wszystko” – co idealnie pasowało do jego późniejszych działań.

W 1853 roku San Galli, pożyczając 1000 rubli, otworzył warsztat mechaniczny przy Prospekcie Ligowskim. Produkował kominki, miski i metalowe łóżka, a jego sklep mieścił się na Newskim Prospekcie. Niedługo potem dołączył do niego jego brat, który pomógł mu rozwijać działalność. Z czasem warsztat rozrósł się do fabryki zatrudniającej około 1000 osób, specjalizującej się w urządzeniach do ogrzewania, wodociągów i kanalizacji.

Reklamy przedsiębiorstwa Franza San Galli:

---

---

Wynalazek

W 1855 roku San Galli wynalazł grzejnik wodny, który sam nazwał hot-box (ang. – gorące pudełko). System oparty był na obiegu pary wodnej w rurach i radiatorach, co pozwalało na równomierne ogrzewanie wnętrz. Wynalazek zdobył uznanie w Petersburgu – trafił m.in. do carskich szklarni i wielu budynków użyteczności publicznej.

---

---

Dzięki swoim osiągnięciom San Galli zdobył tytuł dostawcy na dwór carski, co pozwalało mu oznaczać swoje wyroby herbem Imperium Rosyjskiego. W 1889 roku otrzymał rangę radcy stanu, a rok wcześniej tytuł honorowego inżyniera-technologa. Był również aktywnym publicystą technicznym, członkiem wielu stowarzyszeń inżynierskich i deputowanym do Dumy Petersburga, gdzie miał własną frakcję.

San Galli prowadził też działalność w zakresie odlewnictwa artystycznego, gazowego oświetlenia i budownictwa. Był właścicielem nieruchomości w Petersburgu i Moskwie, m.in. Pasażu San-Galli, który stanowił ikonę eleganckiej architektury handlowej XIX wieku.

---

---

W 2005 roku, z okazji 150. rocznicy zamontowania pierwszego grzejnika w Petersburgu, w rosyjskiej Samarze odsłonięto… pomnik kaloryfera. Żeliwne urządzenie o wysokości dwóch metrów i wadze 200 kilogramów, wykonane przez lokalnego rzeźbiarza Nikołaja Kuklewa, stanęło przed miejską elektrociepłownią. Nad grzejnikiem, w świetle okna z ciężką kotarą, artysta umieścił wygrzewającego się kota.

---